కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ భారతీయ ప్రజలకు అత్యంత ముఖ్యమైన Sitharaman’s suggestion ఇచ్చారు. బ్యాంకులు, రెగ్యులేటరీ సంస్థలు, ప్రవిడెంట్ ఫండ్‌లు, ఇన్సూరెన్స్ కంపెనీలలో దాదాపు ₹1.84 లక్షల కోట్ల విలువైన క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తులు ఉన్నాయని వెల్లడించారు. ఈ సీతారామన్ సూచన ప్రకారం ప్రజలు తమ హక్కుల ఆస్తులను క్లెయిమ్ చేసుకోవాలని గుజరాత్‌లోని గాంధీనగర్‌లో జరిగిన ‘ఆప్కీ పూంజీ, ఆప్కా అధికార్’ (మీ డబ్బు, మీ హక్కు) క్యాంపెయిన్ ప్రారంభ కార్యక్రమంలో పిలుపునిచ్చారు. అక్టోబర్ 4, 2025 నుండి డిసెంబర్ వరకు మూడు నెలల పాటు నడిచే ఈ జాతీయ అవగాహన ప్రచారం ద్వారా సీతారామన్ సూచన ను అమలు చేయాలని ఆశిస్తున్నారు.
Sitharaman’s suggestion వెనుక ఉన్న కారణాలు
సీతారామన్ సూచన
ప్రకారం ఈ క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తులు వివిధ కారణాల వల్ల కలుగుతున్నాయి. ఖాతాదారుల మరణం, చిరునామా మార్పు, నామినీ వివరాలు నమోదు చేయకపోవడం, బ్యాంక్ ఖాతాలను మరచిపోవడం వంటి కారణాలు ముఖ్యమైనవి. అనేక కుటుంబాలు తమ తాత, తండ్రి లేదా బంధువుల బ్యాంక్ ఖాతాల గురించి తెలియక ఆస్తులను క్లెయిమ్ చేయలేకపోతున్నారు. ఈ సమస్యను పరిష్కరించడానికే సీతారామన్ సూచన రూపొందించబడింది. డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ ఫైనాన్షియల్ సర్వీసెస్ (DFS) ప్రకారం ₹1.84 లక్షల కోట్ల విలువైన క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తులు బ్యాంకులు, RBI, IEPF (ఇన్వెస్టర్ ఎడ్యుకేషన్ అండ్ ప్రొటెక్షన్ ఫండ్), ఇన్సూరెన్స్ కంపెనీలు, EPFO వద్ద ఉన్నాయి.
సీతారామన్ సూచన ద్వారా ఈ డబ్బును అసలు యజమానులకు లేదా వారి చట్టబద్ధ వారసులకు చేర్చాలని లక్ష్యం పెట్టుకున్నారు.
క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తుల వివరణ
సీతారామన్ సూచన లో పేర్కొన్న ₹1.84 లక్షల కోట్ల క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తులు వివిధ వర్గాల్లో ఉన్నాయి. బ్యాంక్ డిపాజిట్లు, సేవింగ్స్ అకౌంట్లు, ఫిక్స్డ్ డిపాజిట్లు, రికరింగ్ డిపాజిట్లలో గణనీయమైన మొత్తం ఉంది. ప్రవిడెంట్ ఫండ్ (PF/EPF) ఖాతాలలో ఉద్యోగులు క్లెయిమ్ చేయని మొత్తాలు కూడా ఉన్నాయి. జీవిత బీమా పాలసీలు మెచ్యూర్ అయినప్పటికీ క్లెయిమ్ చేయని మొత్తాలు ఇన్సూరెన్స్ కంపెనీల వద్ద ఉన్నాయి. షేర్లు, డివిడెండ్లు, డిబెంచర్లు, బాండ్ల రూపంలో కూడా క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తులు ఉన్నాయి. IEPF వద్ద 7 సంవత్సరాల పాటు క్లెయిమ్ చేయని డివిడెండ్లు, మెచ్యూరిటీ మొత్తాలు జమ అవుతాయి. Sitharaman's suggestion ప్రకారం ఈ అన్ని రకాల ఆస్తులను వారి హక్కుదారులకు తిరిగి చేర్చాలి. RBI వద్ద క్లెయిమ్ చేయని డిపాజిట్లు, కోఆపరేటివ్ బ్యాంకుల ఖాతాలు కూడా ఈ మొత్తంలో భాగం.
‘ఆప్కీ పూంజీ, ఆప్కా అధికార్’ క్యాంపెయిన్
సీతారామన్ సూచన ఆధారంగా ప్రారంభించిన 'ఆప్కీ పూంజీ, ఆప్కా అధికార్' క్యాంపెయిన్ మూడు ప్రధాన స్తంభాలపై ఆధారపడి ఉంది. మొదటిది అవగాహన (Awareness) - ప్రజలకు వారి క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తుల గురించి తెలియజేయడం. రెండవది యాక్సెస్ (Access) - సులభంగా క్లెయిమ్ చేసుకునే మార్గాలు అందించడం. మూడవది చర్య (Action) - వాస్తవంగా క్లెయిమ్ ప్రక్రియను పూర్తి చేయడంలో సహాయం చేయడం. ఈ Sitharaman's suggestion క్యాంపెయిన్ అక్టోబర్ నుండి డిసెంబర్ 2025 వరకు దేశవ్యాప్తంగా నడుస్తుంది. బ్యాంకులు, పోస్ట్ ఆఫీసులు, ఇన్సూరెన్స్ కంపెనీలు, EPFO కార్యాలయాలు, మ్యూచువల్ ఫండ్ కంపెనీలు ఈ క్యాంపెయిన్‌లో యాక్టివ్‌గా పాల్గొంటాయి. గ్రామస్థాయి నుండి జాతీయ స్థాయి వరకు అవగాహన కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తారు.
UDGAM పోర్టల్ మరియు డిజిటల్ సొల్యూషన్స్
సీతారామన్ సూచన ను సులభంగా అమలు చేయడానికి UDGAM (Unclaimed Deposits - Gateway to Access inforMation) పోర్టల్ అందుబాటులో ఉంది. udgam.rbi.org.in వెబ్‌సైట్ ద్వారా ప్రజలు తమ పేరు, PAN నంబర్, ఆధార్ నంబర్ ఉపయోగించి వివిధ బ్యాంకుల్లో క్లెయిమ్ చేయని ఖాతాలను వెతకవచ్చు. ఈ పోర్టల్ 7 బ్యాంకుల డేటాను ఏకీకృతం చేసింది, భవిష్యత్తులో మరిన్ని బ్యాంకులను జోడిస్తారు. EPFO పోర్టల్ (www.epfindia.gov.in) ద్వారా క్లెయిమ్ చేయని PF బ్యాలెన్స్‌లను తనిఖీ చేయవచ్చు. IEPF పోర్టల్ (www.iepf.gov.in) లో షేర్లు, డివిడెండ్‌లను సెర్చ్ చేయవచ్చు. ఇన్సూరెన్స్ కంపెనీల వెబ్‌సైట్‌లలో 'Unclaimed Amounts' సెక్షన్ ద్వారా పాలసీ వివరాలను తెలుసుకోవచ్చు. Sitharaman's suggestion ఈ డిజిటల్ ప్లాట్‌ఫారమ్‌ల ద్వారా ప్రజలకు సులభతను కల్పిస్తుంది.
క్లెయిమ్ ప్రక్రియ మరియు అవసరమైన డాక్యుమెంట్స్
Sitharaman’s suggestion ప్రకారం క్లెయిమ్ చేయడానికి కొన్ని ప్రాథమిక డాక్యుమెంట్స్ అవసరం. గుర్తింపు ప్రమాణం (ఆధార్ కార్డ్, PAN కార్డ్, పాస్‌పోర్ట్), చిరునామా ప్రమాణం, బ్యాంక్ ఖాతా వివరాలు తప్పనిసరి. మరణించిన వ్యక్తి ఖాతా అయితే మరణ ధృవీకరణ పత్రం, లీగల్ హెయిర్ సర్టిఫికేట్ లేదా సక్సెషన్ సర్టిఫికేట్, నామినీ వివరాలు అవసరం. ప్రతి బ్యాంక్, ఇన్సూరెన్స్ కంపెనీ తమ వెబ్‌సైట్‌లో క్లెయిమ్ ఫారమ్‌లను అందిస్తున్నాయి.
సీతారామన్ సూచన ను అనుసరించి ప్రక్రియను సరళీకృతం చేశారు. చిన్న మొత్తాల కోసం (₹1 లక్ష క్రిందన) మినిమల్ డాక్యుమెంటేషన్‌తో సరిపోతుంది. పెద్ద మొత్తాల కోసం వెరిఫికేషన్ ప్రక్రియ కొంచెం కఠినంగా ఉంటుంది కానీ క్లెయిమెంట్ నిజాయితీగా ఉంటే ఇబ్బంది లేదు.
రాష్ట్రవారీ క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తుల వివరాలు
సీతారామన్ సూచన లో పేర్కొన్న ₹1.84 లక్షల కోట్లు దేశవ్యాప్తంగా విభిన్న రాష్ట్రాల్లో ఉన్నాయి. గుజరాత్‌లో మాత్రమే పబ్లిక్ సెక్టార్ బ్యాంకుల్లో దాదాపు ₹2,500 కోట్లు, ఇన్సూరెన్స్ కంపెనీల్లో ₹235 కోట్లు క్లెయిమ్ చేయకుండా ఉన్నాయి. మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, కర్ణాటక, ఉత్తరప్రదేశ్ వంటి రాష్ట్రాల్లో కూడా గణనీయమైన మొత్తాలు ఉన్నాయి. తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో కూడా వేల కోట్ల రూపాయల విలువైన క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తులున్నాయి. Sitharaman's suggestion ప్రకారం ప్రతి రాష్ట్రంలో ప్రత్యేక అవగాహన ప్రచారాలు నిర్వహించబడతాయి. రాష్ట్ర స్థాయి బ్యాంకర్స్ కమిటీలు (SLBC), జిల్లా స్థాయి సమన్వయ కమిటీలు (DLCC) ఈ క్యాంపెయిన్‌లో యాక్టివ్‌గా పాల్గొంటాయి.
బ్యాంకుల పాత్ర మరియు బాధ్యతలు
సీతారామన్ సూచన ప్రకారం బ్యాంకులు క్లెయిమ్ చేయని డిపాజిట్ల జాబితాను తమ వెబ్‌సైట్‌లలో ప్రచురించాలి. ప్రతి బ్రాంచ్‌లో క్లెయిమ్ చేయని ఖాతాల వివరాలను నోటీస్ బోర్డ్‌లో ప్రదర్శించాలి. ఖాతాదారుల కుటుంబ సభ్యులను SMS, ఇమెయిల్, ఫోన్ కాల్స్ ద్వారా సంప్రదించే ప్రయత్నాలు చేయాలి. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ఫైనాన్షియల్ లిటరసీ సెంటర్ల (FLC) ద్వారా అవగాహన కార్యక్రమాలు నిర్వహించాలి. బ్యాంకులు క్లెయిమ్ ప్రక్రియను సులభతరం చేయడానికి స్పెషల్ డెస్క్‌లను ఏర్పాటు చేయాలి. Sitharaman's suggestion ప్రకారం పాత నియమాల్లోని సంక్లిష్టతలను తొలగించి, తక్కువ డాక్యుమెంటేషన్‌తో క్లెయిమ్‌లు ప్రాసెస్ చేయాలి. 30-45 రోజుల్లో క్లెయిమ్‌లను పరిష్కరించాలని టార్గెట్ పెట్టారు.
ఇన్సూరెన్స్ మరియు EPFO క్లెయిమ్‌లు
సీతారామన్ సూచన జీవిత బీమా పాలసీల క్లెయిమ్ చేయని మొత్తాలకు కూడా వర్తిస్తుంది. మెచ్యూరిటీ అయిన పాలసీలు, మరణ క్లెయిమ్‌లు పెండింగ్‌లో ఉన్న కేసులు, బోనస్ మొత్తాలు క్లెయిమ్ చేయని సందర్భాలు చాలా ఉన్నాయి. LIC మరియు ప్రైవేట్ ఇన్సూరెన్స్ కంపెనీలు తమ వెబ్‌సైట్‌లలో 'Unclaimed Policy Search' సౌకర్యాన్ని అందిస్తున్నాయి. EPFO క్లెయిమ్ చేయని PF బ్యాలెన్స్‌లు కోట్ల మంది ఉద్యోగుల ఖాతాల్లో ఉన్నాయి. ఉద్యోగం మార్చిన తరువాత పాత PF ఖాతాను ట్రాన్స్‌ఫర్ చేయకపోవడం, రిటైర్మెంట్ తరువాత పూర్తిగా విత్‌డ్రా చేయకపోవడం వంటి కారణాలు ఉన్నాయి. Sitharaman's suggestion ప్రకారం UAN (యూనివర్సల్ అకౌంట్ నంబర్) ఉపయోగించి సులభంగా క్లెయిమ్ చేసుకోవచ్చు.
IEPF మరియు షేర్స్ క్లెయిమ్‌లు
సీతారామన్ సూచన IEPF (ఇన్వెస్టర్ ఎడ్యుకేషన్ అండ్ ప్రొటెక్షన్ ఫండ్) వద్ద ఉన్న క్లెయిమ్ చేయని షేర్లు, డివిడెండ్‌లకు కూడా వర్తిస్తుంది. కంపెనీలు 7 సంవత్సరాల పాటు క్లెయిమ్ చేయని డివిడెండ్‌లను IEPF కు బదిలీ చేస్తాయి. అదేవిధంగా క్లెయిమ్ చేయని షేర్లు కూడా IEPF కు ట్రాన్స్‌ఫర్ అవుతాయి. అయితే అసలు యజమానులు లేదా వారసులు ఎప్పుడైనా క్లెయిమ్ చేసుకోవచ్చు. IEPF పోర్టల్‌లో సెర్చ్ ఫంక్షన్ ఉంది, అక్కడ పేరు, ఫోలియో నంబర్, DIN నంబర్ ఉపయోగించి క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తులను కనుగొనవచ్చు. సీతారామన్ సూచన ప్రకారం IEPF క్లెయిమ్ ప్రక్రియను ఆన్‌లైన్‌గా సరళీకృతం చేశారు. ఇప్పుడు ఫారమ్ IEPF-5 ఆన్‌లైన్‌లో సబ్మిట్ చేసి, డిజిటల్ సిగ్నేచర్‌తో ప్రాసెస్ చేయవచ్చు.
సామాజిక ప్రభావం మరియు ఆర్థిక చేరిక
సీతారామన్ సూచన యొక్క సామాజిక ప్రభావం చాలా విస్తృతం. అనేక కుటుంబాలు, ప్రత్యేకంగా పేద మరియు మధ్యతరగతి కుటుంబాలు తమ క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తుల గురించి తెలియక కష్టపడుతున్నారు. ఈ డబ్బు వారికి చేరితే విద్య, ఆరోగ్యం, వ్యవసాయం, చిన్న వ్యాపారాల్లో పెట్టుబడులు పెట్టవచ్చు. మహిళలు, వయోవృద్ధులు, గ్రామీణ ప్రజలు ఈ క్యాంపెయిన్ నుండి ఎక్కువగా లాభపడతారు. ఫైనాన్షియల్ ఇన్‌క్లూజన్ పెంపొందించడంలో Sitharaman's suggestion కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది. బ్యాంకింగ్ అవగాహన, ఆర్థిక శక్తివంతం, డిజిటల్ లిటరసీ పెరుగుతాయి. ప్రజలు తమ ఆర్థిక హక్కుల గురించి మరింత అవగాహన కలిగి ఉంటారు.
సవాళ్లు మరియు పరిష్కారాలు
సీతారామన్ సూచన అమలులో కొన్ని సవాళ్లు ఉన్నాయి. అనేక మంది క్లెయిమెంట్లు తమ బంధువుల బ్యాంక్ వివరాలు, పాలసీ నంబర్లు తెలియకపోవడం. డాక్యుమెంటేషన్ సమస్యలు, ముఖ్యంగా పాత పత్రాలు లభించకపోవడం. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో డిజిటల్ యాక్సెస్ లేకపోవడం. బహుళ రాష్ట్రాల్లో నివసించిన వారి ఖాతాలు గుర్తించడం కష్టం. ఈ సవాళ్లను పరిష్కరించడానికి
సీతారామన్ సూచన కొన్ని పరిష్కారాలను సూచిస్తుంది. CSC (కామన్ సర్వీస్ సెంటర్స్), పోస్ట్ ఆఫీసుల ద్వారా సహాయం అందించడం. బ్యాంక్ మిత్రలు, BC ఏజెంట్ల ద్వారా గ్రామస్థాయిలో సపోర్ట్. టోల్-ఫ్రీ హెల్ప్‌లైన్ నంబర్లు, వీడియో కాల్ సపోర్ట్. ప్రత్యేక క్లెయిమ్ క్యాంపులు నిర్వహించడం.
విజయ కథలు మరియు ఉదాహరణలు
Sitharaman’s suggestion క్యాంపెయిన్ ప్రారంభమైనప్పటి నుండి అనేక విజయ కథలు వెలుగులోకి వచ్చాయి. ఒక వితంతువు తన భర్త యొక్క 20 సంవత్సరాల క్రితం మెచ్యూరైన FD గురించి తెలుసుకొని ₹5 లక్షలు క్లెయిమ్ చేసుకుంది. ఒక రైతు తన తాత పేరున ఉన్న EPFO ఖాతా నుండి ₹2 లక్షలు పొంది అప్పులు తీర్చుకున్నాడు. ఒక విద్యార్థి తన తల్లి పాలసీ క్లెయిమ్ నుండి ₹3 లక్షలు పొంది ఉన్నత విద్య కొనసాగించాడు. గుజరాత్‌లో మొదటి కొన్ని వారాల్లోనే వేలమంది ₹50 కోట్ల కంటే ఎక్కువ మొత్తాన్ని క్లెయిమ్ చేసుకున్నారు. Sitharaman’s suggestion ఆధారంగా నిర్వహించిన క్యాంపుల్లో ప్రజలు స్పందించి తమ హక్కుల ఆస్తులను క్లెయిమ్ చేసుకుంటున్నారు.
ముగింపు మరియు భవిష్యత్ దిశలు
Sitharaman’s suggestion ₹1.84 లక్షల కోట్ల క్లెయిమ్ చేయని ఆస్తులను వాటి హక్కుదారులకు తిరిగి ఇచ్చే మహత్తర లక్ష్యంతో రూపొందించబడింది. ‘ఆప్కీ పూంజీ, ఆప్కా అధికార్’ క్యాంపెయిన్ ఈ దిశగా ము