అంతర్జాతీయ వేదికలపై భారత్ దౌత్య విజయాలు కొత్తేమీ కాదు. కానీ SCO (Shanghai Cooperation Organisation) సందర్భంలో భారత్ సాధించిన విజయం మాత్రం అనేక వివాదాలను దాటుకుని వచ్చింది. ప్రారంభంలో వాకౌట్ నుంచి మొదలైన భారత్ ప్రయాణం, నేడు అధిక ప్రభావశీలత వరకు చేరుకుంది.
Shanghai Cooperation Organisation చరిత్ర
Shanghai Cooperation Organisation 2001 సంవత్సరంలో స్థాపించబడింది. చైనా, రష్యా, కజకిస్తాన్, కిర్గిజ్‌స్తాన్, తాజికిస్తాన్, ఉజ్బెకిస్తాన్ వంటి దేశాలు దీనికి వ్యవస్థాపక సభ్య దేశాలు. మధ్య ఆసియా మరియు యురేషియా ప్రాంతంలో రాజకీయ, ఆర్థిక, భద్రత సహకారాన్ని ప్రోత్సహించడం దీని లక్ష్యం.
ప్రారంభంలో ఈ సంస్థ “Shanghai Five” అని పిలవబడేది. 2001లో ఉజ్బెకిస్తాన్ చేరికతో SCO గా పిలవబడటం మొదలైంది. భారత్ మరియు పాకిస్తాన్ 2017లో పూర్ణ సభ్యత్వం పొందాయి.
భారత్ ప్రారంభ అనుబవాలు
భారత్ Shanghai Cooperation Organisation తో సంబంధాలు మొదట అంత సామరస్యపూర్వకంగా లేవు. పాకిస్తాన్ కూడా అదే సమయంలో సభ్య దేశంగా చేరిక కారణంగా అనేక సమస్యలు తలెత్తాయి. కాశ్మీర్ సమస్య, టెర్రరిజం వంటి అంశాలపై భిన్నాభిప్రాయాలు ఉండేవి.
2016 మరియు 2017 మధ్యకాలంలో జరిగిన కొన్ని సమావేశాలలో భారత్ ప్రతినిధులు వాకౌట్ చేశారు. ముఖ్యంగా టెర్రరిజం నిర్వచనం, క్రాస్ బోర్డర్ టెర్రరిజం వంటి అంశాలపై అసంతృప్తి వ్యక్తం చేశారు. పాకిస్తాన్ సంరక్షించే టెర్రర్ గ్రూపులను ఖండించని స్టాండ్ కారణంగా భారత్ గట్టిగా వ్యతిరేకించింది.
వ్యూహాత్మక మార్పు
కాలక్రమంలో భారత్ దృక్పథంలో మార్పు వచ్చింది. సిద్ధాంత పరంగా వ్యతిరేకించడం కంటే వ్యవహారిక దౌత్యం ద్వారా మార్పు తేవాలని నిర్ణయించుకుంది. భారత్ నాయకత్వం SCO వేదికను దేశ ప్రయోజనాల కోసం వినియోగించుకోవాలని నిర్ణయించింది.
ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ వ్యక్తిగత దౌత్యం ఈ మార్పుకు కారణమైంది. చైనా అధ్యక్షుడు జి జిన్‌పింగ్, రష్యా అధ్యక్షుడు వ్లాదిమిర్ పుతిన్ వంటి నేతలతో వ్యక్తిగత సంబంధాలు నెలకొల్పడం ఫలితమిచ్చింది.
మల్టిపోలార్ వరల్డ్ లో భారత్ స్థానం
21వ శతాబ్దంలో ఒకే ధ్రువ విశ్వ వ్యవస్థకు బదులుగా బహుధ్రువ వ్యవస్థ వచ్చింది. అమెరికా ఏకాధిపత్యం తగ్గిపోయి, చైనా, రష్యా, భారత్ వంటి దేశాల ప్రభావం పెరుగుతుంది. ఈ పరిస్థితిలో SCO వంటి సంస్థలు భారత్‌కు వ్యూహాత్మక ప్రాముఖ్యత సంతరించుకున్నాయి.
Shanghai Cooperation Organisation ద్వారా భారత్ మధ్య ఆసియా దేశాలతో సంబంధాలు మెరుగుపరచుకుంది. ఇంధన భద్రత, వాణిజ్య మార్గాలు, సాంస్కృతిక మార్పిడి వంటి రంగాలలో అనేక అవకాశాలు లభించాయి.
ఆర్థిక సహకారం
Shanghai Cooperation Organisation సభ్య దేశాలతో భారత్ వాణిజ్య సంబంధాలు గణనీయంగా అభివృద్ధి చెందాయి. రష్యా నుంచి చమురు దిగుమతులు, చైనా తో వాణిజ్యం, మధ్య ఆసియా దేశాలతో కనెక్టివిటీ ప్రాజెక్టులు వేగంగా పెరుగుతున్నాయి.
International North-South Transport Corridor (INSTC) వంటి ప్రాజెక్టులకు SCO దేశాల మద్దతు లభిస్తుంది. చాబహార్ పోర్ట్ ద్వారా ఆఫ్గనిస్తాన్, మధ్య ఆసియా దేశాలతో కనెక్టివిటీ పెరుగుతుంది.
డిజిటల్ ఇండియా, స్కిల్ డెవలప్‌మెంట్ వంటి భారత్ బలమైన రంగాలలో Shanghai Cooperation Organisation దేశాలకు సహకారం అందిస్తుంది. IT సేవలు, ఫార్మాసూటికల్స్, టెక్స్‌టైల్స్ వంటి రంగాలలో ఎగుమతుల పెరుగుదల కనిపిస్తుంది.
భద్రత సహకారం
టెర్రరిజం అంశంలో మొదట విభేదాలున్నా, క్రమంగా సాధారణ దృక్పథం ఏర్పడింది. ముఖ్యంగా ఆఫ్గనిస్తాన్‌లో తాలిబన్ అధికారంలోకి రావడంతో అన్ని దేశాలూ టెర్రరిజం గురించి ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నాయి.
క్రాస్ బోర్డర్ టెర్రరిజం, డ్రగ్ ట్రాఫికింగ్, సైబర్ క్రైమ్ వంటి అంశాలలో Shanghai Cooperation Organisation దేశాల మధ్య సహకారం పెరుగుతుంది. భారత్ ఈ రంగంలో దూకుడుగా పాల్గొంటుంది.
కాశ్మీర్ అంశం
మొదట SCO వేదికలో పాకిస్తాన్ కాశ్మీర్ అంశాన్ని లేవనెత్తడానికి ప్రయత్నిస్తుంది. కానీ భారత్ దౌత్య ప్రయత్నాలతో ఈ అంశాన్ని అంతర్జాతీయీకరించకుండా నిరోధించింది. రష్యా, చైనా వంటి దేశాలు కాశ్మీర్‌ను భారత్ అంతర్గత అంశంగా గుర్తించాయి.
370 ఆర్టికల్ రద్దు చేసిన తరువాత కూడా Shanghai Cooperation Organisation వేదికల్లో పాకిస్తాన్‌కు మద్దతు లభించలేదు. ఇది భారత్ దౌత్య విజయంగా పరిగణించబడుతుంది.
చైనా సంబంధాలు
GAC-20 వివాదం, లడాక్ సరిహద్దు సమస్యల వల్ల చైనా-భారత్ సంబంధాలు దెబ్బతిన్నా, Shanghai Cooperation Organisation వేదికపై రెండు దేశాలు నిర్మాణాత్మక సంభాషణలు కొనసాగిస్తున్నాయి. వాణిజ్య సంబంధాలు పునరుద్ధరించాలని రెండు దేశాలూ ఆసక్తి చూపిస్తున్నాయి.
SCO మార్ఫత్ భారత్-చైనా సంబంధాల్లో కొత్ת దృక్పథం వస్తుంది. పరస్పర అనుమానాలు తగ్గించి, సాధారణ ప్రయోజనాలపై దృష్టి పెట్టాలని రెండు దేశాల నాయకులు అంగీకరిస్తున్నారు.
ఇంధన భద్రత
మధ్య ఆసియా దేశాలు గ్యాస్, చమురు వనరులతో సమృద్ధిగా ఉన్నాయి. భారత్ శక్తి అవసరాలకు ఈ దేశాలతో సహకారం అత్యవసరం. కజకిస్తాన్ యురేనియం, రష్యా చమురు మరియు గ్యాస్, తుర్కమేనిస్తాన్ గ్యాస్ వంటివి భారత్‌కు ప్రాముఖ్యత కలిగి ఉన్నాయి.
TAPI (Turkmenistan-Afghanistan-Pakistan-India) గ్యాస్ పైప్‌లైన్ ప్రాజెక్టుకు Shanghai Cooperation Organisation దేశాల మద్దతు అవసరం. ఇరాన్-ఇండియా గ్యాస్ పైప్‌లైన్ కూడా అదే విధంగా ముఖ్యమైనది.
భవిష్యత్ సంభావనలు
Shanghai Cooperation Organisation విస్తరణతో భారత్ ప్రభావం పెరుగుతుంది. ఇరాన్ ఇప్పటికే పూర్ణ సభ్యత్వం పొందింది. సౌదీ అరేబియా, UAE, ఈజిప్ట్ వంటి దేశాలు కూడా చేరికపై ఆసక్తి చూపిస్తున్నాయి.
SCO విస్తృత భావనలో భారత్ నాయకత్వ పాత్ర పోషించగల స్థితిలో ఉంది. డిజిటల్ టెక్నాలజీ, వైద్య రంగం, అంతరిక్ష సాంకేతికత వంటి అంశాల్లో భారత్ అనుభవాన్ని ఇతర దేశాలతో పంచుకోగలదు.
భారత్ వ్యూహం
వాకౌట్ నుంచి విజయం వరకు భారత్ ప్రయాణం ఒక వ్యూహాత్మక మార్పును సూచిస్తుంది. ప్రతిఘటన కంటే సక్రియ పాల్గొనే విధానం ఫలితదాయకమని రుజువైంది. అంతర్జాతీయ సంస్థలలో భారత్ ప్రయోజనాలను కాపాడుకోవాలంటే నిర్మాణాత్మక దృక్పథం అవసరమని అర్థమైంది.
Shanghai Cooperation Organisation వేదికలో భారత్ మరింత క్రియాశీలంగా పాల్గొంటుంది. ఆర్థిక సహకారం, భద్రత అంశాలు, సాంస్కృతిక మార్పిడి వంటి రంగాలలో నాయకత్వం వహిస్తుంది.
ముగింపు
వాకౌట్ నుంచి మొదలైన భారత్ Shanghai Cooperation Organisation ప్రయాణం నేడు విజయవంతంగా కొనసాగుతుంది. అంతర్జాతీయ రాజకీయాల్లో భారత్ ప్రాముఖ్యత పెరుగుతుంది. బహుధ్రువ ప్రపంచంలో Shanghai Cooperation Organisation వంటి సంస్థలు భారత్‌కు కీలకమైన వేదికలుగా మారుతున్నాయి. భవిష్యత్తులో ఈ సంబంధాలు మరింత దృఢమవుతాయని ఆశిస్తున్నారు.