భారత ఆర్థిక వ్యవస్థకు పెను సవాలుగా పరిణమించిన నకిలీ కరెన్సీ (Fake notes) సమస్యపై కేంద్ర ప్రభుత్వం లోక్‌సభలో కీలక ప్రకటన చేసింది. గతేడాది దేశవ్యాప్తంగా 2.17 లక్షల నకిలీ కరెన్సీ నోట్లను (Fake notes) గుర్తించి స్వాధీనం చేసుకున్నట్లు కేంద్ర ఆర్థిక శాఖ సహాయ మంత్రి పంకజ్ చౌదరి తెలిపారు. ఈ గణాంకాలు కేవలం బ్యాంకు వ్యవస్థ ద్వారా గుర్తించినవి మాత్రమేనని, నేర నివారణ సంస్థలు పట్టుకున్న నోట్లు దీనికి అదనమని ఆయన పేర్కొన్నారు. ఈ నకిలీ కరెన్సీ నోట్లు (Fake notes) దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థపై, సామాన్య ప్రజలపై తీవ్ర ప్రభావం చూపుతాయి. ఈ నకిలీ కరెన్సీ నోట్ల (Fake notes) బెడదను అరికట్టడానికి ప్రభుత్వం, రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (RBI) నిరంతరం చర్యలు తీసుకుంటున్నాయి.
నకిలీ నోట్ల వివరాలు
లోక్‌సభలో వెల్లడించిన వివరాల ప్రకారం, 2024-25 ఆర్థిక సంవత్సరంలో గుర్తించిన 2.17 లక్షల నకిలీ నోట్లలో (Fake notes) అత్యధికంగా రూ. 500 డినామినేషన్ నోట్లు ఉన్నాయి. వీటి సంఖ్య 1,17,722. అంటే, మొత్తం నకిలీ నోట్లలో సగానికి పైగా రూ. 500 నోట్లు. దీని తర్వాత రూ. 100 డినామినేషన్ నోట్లు 51,069, రూ. 200 డినామినేషన్ నోట్లు 32,660 ఉన్నాయి. మిగిలినవి ఇతర డినామినేషన్లకు చెందిన నకిలీ నోట్లు (Fake notes). ఈ గణాంకాలు గతేడాది 2.23 లక్షల నకిలీ నోట్లతో పోలిస్తే స్వల్పంగా తగ్గుముఖం పట్టాయి. నకిలీ కరెన్సీ తయారీ మరియు పంపిణీ నెట్‌వర్క్‌లను పట్టుకోవడానికి వివిధ నేర నివారణ సంస్థలు సమన్వయంతో పనిచేస్తున్నాయి.
ప్రభుత్వం, RBI చర్యలు
నకిలీ కరెన్సీ (Fake notes) వ్యాప్తిని అరికట్టడానికి ప్రభుత్వం, రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (RBI) పలు చర్యలు తీసుకుంటున్నాయి. బ్యాంక్ నోట్ల భద్రతా ఫీచర్లను క్రమం తప్పకుండా అప్‌డేట్ చేస్తూ, ప్రజలకు ఈ ఫీచర్ల గురించి అవగాహన కల్పిస్తున్నాయి. బ్యాంకు సిబ్బందికి, సాధారణ ప్రజలకు నకిలీ నోట్లను (Fake notes) గుర్తించడంపై శిక్షణ ఇస్తున్నాయి. ముఖ్యంగా, రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా చట్టం, 1934 ప్రకారం, కరెన్సీ నోట్ల డిజైన్, సెక్యూరిటీ ఫీచర్లలో మార్పులు చేయడం, కొత్త సిరీస్ నోట్లను విడుదల చేయడం వంటి చర్యలను క్రమం తప్పకుండా చేపడుతోంది. డిజిటల్ చెల్లింపులను ప్రోత్సహించడం కూడా నకిలీ కరెన్సీ (Fake notes) సమస్యను తగ్గించడంలో సహాయపడుతోంది.
నకిలీ కరెన్సీ ప్రభావం
నకిలీ కరెన్సీ (Fake notes) దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థకు అనేక విధాలుగా హాని చేస్తుంది. ఇది ద్రవ్యోల్బణానికి దారితీయవచ్చు, ప్రజలలో కరెన్సీపై నమ్మకాన్ని తగ్గిస్తుంది. నల్లధనం, ఉగ్రవాద కార్యకలాపాలకు కూడా నకిలీ కరెన్సీ (Fake notes) ప్రధాన వనరుగా ఉపయోగపడుతోంది. నకిలీ కరెన్సీ వల్ల వ్యాపారాలు, సామాన్య ప్రజలు కూడా నష్టపోతారు. పొరపాటున నకిలీ నోటు తీసుకున్నప్పుడు, ఆ నోటు విలువ కోల్పోయినట్లే. ఈ నష్టాన్ని అరికట్టడానికి, ప్రతి ఒక్కరూ కరెన్సీ నోట్లను జాగ్రత్తగా పరిశీలించడం అవసరం. కరెన్సీ నోట్లపై ఉన్న సెక్యూరిటీ ఫీచర్లను గుర్తించడం ద్వారా నకిలీ నోట్లను (Fake notes) నివారించవచ్చు.
నకిలీ నోట్లను ఎలా గుర్తించాలి?
ప్రతి ఒక్కరూ నకిలీ నోట్లను (Fake notes) గుర్తించే ప్రాథమిక లక్షణాలను తెలుసుకోవడం ముఖ్యం. రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా వెబ్‌సైట్‌లో ప్రతి డినామినేషన్ నోటుకు సంబంధించిన భద్రతా ఫీచర్ల వివరాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి. కొన్ని ముఖ్యమైన భద్రతా ఫీచర్లు:
- వాటర్‌మార్క్: నోటు కాంతిలో చూసినప్పుడు, మహాత్మా గాంధీ చిత్రం కనిపిస్తుంది.
- సెక్యూరిటీ థ్రెడ్: నోటు మధ్యలో ఉన్న సన్నని గ్రీన్ లైన్. ఇది కాంతిలో నీలం రంగులోకి మారుతుంది.
- గుప్తంగా ముద్రించిన చిత్రం: నోటును కంటికి సమాంతరంగా పట్టుకుని చూసినప్పుడు, ఒక నిర్దిష్ట డినామినేషన్ అంకె కనిపిస్తుంది.
- రంగు మార్చే సిరా: రూ. 500, రూ. 2000 నోట్లలో డినామినేషన్ అంకెలు రంగు మార్చే సిరాతో ముద్రించబడతాయి.
- రిజిస్ట్రేషన్ మార్క్: నోటు వెనుక వైపు, ముందు వైపు ఉన్న డిజైన్లు ఒకదానికొకటి సరిపోయేలా ఉంటాయి.
ఈ భద్రతా ఫీచర్లను జాగ్రత్తగా పరిశీలించడం ద్వారా నకిలీ నోట్లను (Fake notes) గుర్తించవచ్చు. ఒకవేళ నకిలీ నోటు మీ చేతికి వస్తే, దానిని వెంటనే బ్యాంకులో లేదా పోలీసులకు అప్పగించాలి. దానిని తిరిగి చెలామణీలోకి పంపడం చట్టరీత్యా నేరం.
ముగింపు
నకిలీ కరెన్సీ నోట్లు (Fake notes) దేశ భద్రతకు, ఆర్థిక వ్యవస్థకు పెను ప్రమాదం. కేంద్ర ప్రభుత్వం, రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా కలిసికట్టుగా దీనిపై పోరాడుతున్నాయి. అయితే, ఈ పోరాటంలో ప్రజల భాగస్వామ్యం కూడా చాలా అవసరం. ప్రతి ఒక్కరూ తమ వంతు బాధ్యతగా నకిలీ నోట్ల పట్ల అప్రమత్తంగా ఉండాలి. నకిలీ నోట్లను గుర్తించే విధానం గురించి తెలుసుకోవాలి. ఒకవేళ నకిలీ నోట్లు (Fake notes) కనిపిస్తే, వెంటనే అధికారులకు సమాచారం ఇవ్వాలి. దీనివల్ల నకిలీ కరెన్సీ వ్యాప్తిని అరికట్టవచ్చు, దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థను రక్షించవచ్చు.